Amerykańska administracja Joe Bidena wydała w ostatnich latach wiele milionów dolarów na wsparcie lewicowych mediów i organizacji w Polsce.
Od 2021 r. Ambasada USA w Warszawie przekazała 14 bezpośrednich grantów w łącznej wysokości 325 tys. dolarów na inicjatywy ruchu lgbt (szczegółowe zestawienie niżej). To była jednak tylko kropla w morzu środków, które Amerykanie przekazali na propagandę polityczną i ideologiczną w Polsce w ostatnich latach. Znacznie większe kwoty, idące w miliony dolarów, trafiły do lewicowych mediów i organizacji pozarządowych za pomocą pośredników takich jak DexisConsulting Group, Internews Network, National Endowment For Democracy, Prague Civil Society Center czy German Marshall Fund of the United States. Amerykańska Agencja ds. Rozwoju Międzynarodowego USAID i Amerykański Kongres przekazywali pieniądze pośrednikom, a oni dystrybuowali je dalej.
O ile wydatki Ambasady są oficjalnie udokumentowane, to trudniej dotrzeć do wydatków realizowanych przy pomocy pośredników – zaczęły one wychodzić na jaw, gdy nowy prezydent USA Donald Trump zamroził wszelkie wydatki USAID. Ujawnione informacje szokują. „Gazeta Wyborcza” podała ostatnio, że wsparcie udzielane przez amerykańską administrację organizacjom pozarządowym w Polsce znacząco przekraczało 100 milionów złotych rocznie. Pieniądze te miały być wydawane na następujące cele: „1) migracje lub pomoc humanitarna, (2) demokracja, społeczeństwo obywatelskie i praworządność, (3) edukacja, (4) media oraz (5) równość płci, prawa kobiet, LGBT+.” Przytoczone hasła rozumiane były oczywiście w lewicowo-liberalnym duchu.
Wspieranie ideologicznej i politycznej propagandy jest skandaliczną i niedopuszczalną ingerencją w naszą suwerenność. Z tego powodu kierujemy list do nowego Ambasadora Stanów Zjednoczonych w Polsce, w którym dziękujemy nowej amerykańskiej administracji za podjęcie się weryfikacji inicjatyw wspieranych finansowo. Apelujemy, aby efektem tej weryfikacji było zaprzestanie finansowania ideologicznej i politycznej propagandy w Polsce oraz o przedstawienie szczegółowej informacji o dotychczasowym wsparciu finansowym udzielonym polskim mediom i organizacjom.
Jak USA finansowalo propagandę polityczną i ideologiczną w Polsce – szczegóły
„Fundusze amerykańskie były mocno obecne w Polsce w latach 90. i na początku lat 2000, później odpłynęły z Europy Środowej. Sytuacja zmieniła się trzy-cztery lata temu, kiedy USAID znów otworzyło się na granty dla tej części naszego kontynentu. Były to środki na działania prodemokratyczne, media, praworządność, związane z równością i prawami człowieka” — powiedziała PAP dr Dominika Bychawska-Siniarska, prawnik związana z Prague Civil Society Center, które prowadzi programy grantowe z wykorzystaniem amerykańskich środków. „W drugiej kadencji PiS, instytucje amerykańskie zmieniły priorytety i włączyły kraje UE do priorytetów środków pomocowych w ramach programów przeciwdziałania tendencjom autorytarnym i wzmacniania fundamentów demokracji. To były pieniądze z USAID, których operatorami były instytucje prywatne.” – przyznaje Ewa Kulik-Bielińska, dyrektor Fundacji im. Stefana Batorego.
Oczywiście, działania prodemokratyczne to w rzeczywistości były działania antydemokratyczne – uderzające w poprzedni, demokratycznie wybrany przez Polaków rząd. Praworządność w praktyce oznaczała wspieranie prawa „tak jak my je rozumiemy”, a działania związane z równością i prawami człowieka to przede wszystkim wspieranie ruchów lgbt i nielegalnej imigracji.
System działał w taki sposób, że Amerykańska Agencja ds. Rozwoju Międzynarodowego USAID, a czasami także inne jednostki amerykańskiej administracji, przekazywały miliardy dolarów pośrednikom (m.in. Dexis Consulting Group, Internews Network, National Endowment For Democracy, Prague Civil Society Center, German Marshall Fund of the United States), a oni przekazywali granty dalej mediom i organizacjom pozarządowym z różnych państw, w tym Polski. Tak skonstruowany system pozwalał ukrywać to, na co konkretnie szły przekazywane środki (w oficjalnych zestawieniach wydatków amerykańskiej administracji figurują pośrednicy a nie ostateczni odbiorcy), jednocześnie umożliwiając odbiorcom grantów udawanie, że są finansowani przez niezależne instytucje, a nie rząd obcego państwa.
Niestety, nie jest znana pełna lista finalnych odbiorców grantów, gdyż pośrednicy przeważnie nie rozliczali się publicznie z otrzymanych środków. Niemniej, z informacji, które są dostępne (German Marshal Funds ujawnia część swoich grantów, część organizacji zamieszcza informacje o grantach w swoich sprawozdaniach; inne żalily się publicznie po wstrzymaniu dofinansowania przez administrację Trumpa) wyłania się klarowny obraz – ogromnymi kwotami dofinansowywane były organizacje i media reprezentujące jeden nurt polityczno-ideologiczny. Kilka przykładów:
- Helsińska Fundacja Praw Człowieka tylko w latach 2021-2023 otrzymała 13,35 mln złotych grantów z czego 11,5 mln zł za pośrednictwem National Endowment for Democracy, 627 tys. zł z amerykańskiego Departamentu Stanu, 450 tys. zł Prague Civil Society, 435 tys. zł German Marsall Funds, 185 tys. zł z Ambasady USA (dane ze sprawozdań fundacji);
- Sieć Obywatelska Watchdog Polska – w latach 2021-2024 otrzymała ponad milion złotych: ponad 700 tys. zł z dotacji NationalEndowment For Democracy, 235 tys. zł z programu „Rule of Law Activity” finansowanego za pośrednictwem Dexis i ok. 100 tys. zł z bezpośredniego grantu Ambasady Amerykańskiej (dane ze sprawozdań fundacji);
- Kampania Przeciw Homofobii – otrzymywała ponad 400 tys. złotych rocznie.
„100 tys. dolarów rocznie, które trafiało do nas przez pośredników od amerykańskiego Departamentu Pracy, wydawaliśmy na rzecznictwo, szkolenia dla aktywistów, czy lokalną walkę z uchwałami anty-LGBT. Ta pula została niemal w całości wydana, ale mieliśmy obietnicę kontynuacji – kolejne 75 tys. dolarów. Chcieliśmy je przeznaczyć m.in. na wielką kampanię społeczną o związkach partnerskich. Z dnia na dzień straciliśmy 350 tys. złotych” – żaliła się ostatnio dyrektor organizacji Mirosława Makuchowska;
- Tygodnik Powszechny – miał przyznane 525 tys. zł za pośrednictwem Prague Civil Society Center. W latach 2023-2024 zrealizował grant za 50 tys. dolarów na rozwój działalności online. Miał realizować kolejny grant za 80 tys. dolarów, ale finansowanie wstrzymano. „Mieliśmy przyznany grant praski w sumie na 80 tysięcy euro. Umowa była przygotowana i w przeddzień podpisania dostaliśmy informację o wstrzymaniu finansowania na 90 dni” - mówil Jacek Ślusarczyk, prezes wydawnictwa "Tygodnik Powszechny";
- Kultura Liberalna - w latach 2020-2023 r. otrzymała ponad 350 tys. zł: blisko 300 tys. zł za pośrednictwem National Endowment For Democracy i ponad 60 tys. zł za pośrednictwem Prague Civil Society Center;
- Fundacja Aktywna Demokracja otrzymała 75 tys. zł na „Tour de Konstytucja”.
Szczególnie wymowny jest przykład finansowanego przez USAID za pośrednictwem German Marshall Fund of the United States programu „Central Europe – Building Resilience in Civil Society” (CEBRICS). „CEBRICS wspiera organizacje społeczeństwa obywatelskiego i inicjatywy w trzech krajach Europy Środkowej, najbardziej dotkniętych upadkiem demokracji: Bułgarii, Węgier i Polski (…). W ciągu ostatnich dziesięciu lat Europa Środkowa była najszybciej autokratyzującym się regionem świata. CEBRICS łączy przyznawanie grantów i orędownictwo na rzecz odporności demokratycznej na nieliberalne i autorytarne tendencje w Europie Środkowej.” – można było przeczytać w założeniach programu.
Tylko w roku 2023 r. w ramach programu CEBRICS przekazano 1,3 mln dolarów dotacji, w tym 80 tys. dolarów na cztery projekty związane z wyborami parlamentarnymi (m.in. wzbudzający kontrowersje Latarnik Wyborczy). Na oficjalnej stronie GMF czytamy, że dotacje „przyczyniły się do wyższego poziomu mobilizacji wyborczej i zwiększenia świadomości oraz kontroli nad wyborczymi nieprawidłowościami. W ten sposób CEBRICS przyczynił się do demokratycznego wyniku tych przełomowych wyborów i szansy, jaką stworzyły dla Polski, by przywrócić liberalny konstytucjonalizm, rządy prawa i pluralistyczną demokrację”. Jak widać, twórcy programu wprost przyznawali, że celem programu było przeciwstawienie się demokratycznym rządom (ponieważ rzekomo zagrażały demokracji) i nie ukrywali dumy, że zainwestowane środki przyczyniły się do zmiany rządu w Polsce.
Większość finansowania politycznej i ideologicznej propagandy realizowana była za pomocą pośredników, ale swoją cegiełkę dołożyła też Ambasada USA w Warszawie poprzez granty bezpośrednie – ich głównym beneficjentem były ruchy lgbt, ale na finansowanie mogły liczyć także organizacej pozarządowe opozycyjne do rządu Prawa i Sprawiedliwości oraz wspierające nielegalną imigrację.
Ambasada USA w Warszawie przyznała bezpośrednie granty (wybrane projekty) niżej wymienionym podmiotom:
- Stowarzyszenie na rzecz osób LGBT Tolerado - 49,7 tys. dolarów w 2023 r. . Cel: organizacja VI Kongresu Miast Marszowych i II Obozu Sojuszu Dum Polskich;
- Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę - 48,5 tys. dolarów w 2023 r., cel: „> - wzmacnianie polskiej młodzieży jako sojuszników LGBT+”;
- Fundacja Grow Space - 32,2 tys. dolarów w 2023 r. cel: „pokrycie kosztów projektu >”;
- Federacja Znaki Równości - 30 tys. dolarów w 2023 r. – cel: „wzmocnienie pozycji członków społeczności LGBTQI+ poprzez wejście na rynek pracy, zwiększenie szans na zatrudnienie, organizowanie targów pracy i wydarzeń networkingowych z firmami. Organizowanie szkoleń na temat różnorodności i integracji. Promuj wśród przedsiębiorstw certyfikat Equal Sign, certyfikat DEI”.
- Fundacja Herstory - 20 tys. dolarów w 2023 r. i 19,7 tys. dolarów w 2021 r. Cel nr 1: „Rozwijanie potencjału aktywistów i dostawców usług pracujących ze społecznością LGBTQI+ w Polsce poprzez programy edukacyjne, warsztaty, sesje mentoringowe dla terapeutów, personelu medycznego, edukatorów”. Cel nr 2: „Koszty związane z projektem edukacyjnym Rainbow Empowerment - Program wsparcia dla aktywistów i osób świadczących usługi na rzecz społeczności LGBT+.”;
- My, rodzice – Stowarzyszenie matek i ojców sojuszników osób LGBTQIA - 16,5 tys. dolarów w 2021 r. Cel: „projekt dot. różnorodności w rodzinie”.
- Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego - 17,8 tys. dolarów w 2021 r. Cel: „wsparcie projektu prawa osób LGBTI w praktyce – szkolenia dla prawników”.
- Fundacja Wspomagania Wsi - 18,9 tys. dolarów w 2023 r. cel: „Budowanie wspierających społeczności dla osób LGBT+ na obszarach wiejskich”;
- Kampania Przeciw Homofobii – 14,9 tys. dolarów w 2022 r., cel: „wsparcie projektu „Warsztaty dla korporacyjnych sojuszników LGBTQIA”.
- Stowarzyszenie VocesGaudii – 20 tys. dolarów w 2021 r., cel: „koszty związane z projektem >”;
- Stowarzyszenie Tęczówka – 12,4 tys. dolarów w 2021 r., cel: projekt „Jestem osobą LGBT+, znam swoje prawa. Edukacja prawna dla społeczności LGBT+”;
- Stowarzyszenie Grupa Stonewall – 10,4 tys. dolarów w 2021 r., cel: „wsparcie projektu pod nazwą kampania medialna >”.
- Fundacja Filmgramm – 14 tys. dolarów w 2021 r. cel: „organizacja 12. Festiwalu Filmów LGBT w Warszawie, Łodzi, Katowicach, Krakowie, Poznaniu, Gdańsku i Wrocławiu, kwiecień 2021”;
- Helsińska Fundacja Praw Czlowieka – 32 tys. dolarów w 2023 r. + 17,6 tys. dolarów w 2020 r. Cel nr 1: „wzmocnienie edukacji w szkołach średnich w zakresie praworządności”. Cel nr 2: „koszty związane z festiwalem Watch Docs Human Rights 2020”;
- Stowarzyszenie Demagog – 72,5 tys. dolarów w latach 2017-2024: 40 tys. dolarów w 2024 r., 20,5 tys. dolarów w 2020 r. i 12 tys. dolarów w 2017. Cel: „pokrycie kosztów organizacji rocznego programu poświęconego edukacji medialnej i sprawdzaniu faktów”.
- Sieć Obywatelska Watchdog Polska – 24,8 tys dolarów w 2021 r. Cel: „wsparcie projektu dotyczącego zwalczania dezinformacji zatytułowanego Citizen Truth Sleuths;
- Fundacja Ocalenie – 20 tys. dolarów w 2023 r. Cel: „wzmacnianie potencjału Fundacji Ocalenie, organizacji pozarządowej pomagającej uchodźcom”.
Powyższe przykłady służą do zilustrowania problemu. Organizacji, które otrzymywały wsparcie od amerykańskiej administracji było znacznie więcej – łączył je profil działania oraz polityczne i ideologiczne cele. Podsumowaniem może być komentarz na specjalistycznej stronie ngo.pl :
„W 2023 r. z zagranicznych środków publicznych spoza Unii Europejskiej korzystało 3 proc. stowarzyszeń i fundacji w Polsce. Dotacje te wynoszą 1 proc. budżetu całego sektora pozarządowego, stanowiły jednak kluczowe wsparcie dla tych organizacji pozarządowych, które podejmują działania w obszarach pomocy humanitarnej, migracji, mediów, demokracji, edukacji, równości płci i praw kobiet (Kondycja organizacji pozarządowych 2024, Badania Klon/Jawor, opracowanie wstępne).
Z analizy sprawozdań finansowych kilkunastu wybranych organizacji społecznych z tych sektorów wynika, że amerykańskie dotacje składają się na około 30 proc. budżetów rocznych instytucji pozarządowych, wynoszących pomiędzy 2 a 80 mln zł. Gros z tych środków przeznaczana jest na opłacenie personelu.”.
